Biomanipulacja w jeziorze Wielgie

Zespół wykonawców stanowią pracownicy Katedry Hydrobiologii US (dawnej Katedry Hydrobiologii i Zoologii Ogólnej)

• prof. dr hab. inż. Robert Czerniawski
• dr Tomasz Krepski
• dr Łukasz Sługocki
• mgr Iwona Goździk
• mgr inż. Anna Kompowska

Proponowany projekt jest zgodny z celami LSR w zakresie rekultywacji zdegradowanych jezior. Według LSR, w wyniku zrekultywowania zdegradowanych jezior odtworzony zostanie stan pierwotny jeziora, zwiększy się liczba osób korzystających z odrestaurowanych zbiorników, podniesie się wartość estetyczna i  ekonomiczna regionu. Odrestaurowane jezioro zwiększy swoją atrakcyjność turystyczną.

3.0. Cel ogólny:

Rozwój turystyki bazującej na zasobach przyrodniczych i kulturowych regionu; Pojezierze Dobiegniewskie i Gmina Dobiegniew obfitują w liczne walory przyrodnicze, które przyciągają turystów. Jednakże, samo jezioro Wielgie nie wyróżnia się tutaj takimi zasobami przyrodniczymi i bioróżnorodnością, które odzwierciedlają taki stan środowiska, jaki występuje w regionie. Dlatego bezwzględnie stan ten należy poprawić.

3.1. Cel szczegółowy:

Ochrona środowiska wodnego i dziedzictwa przyrodniczego w celu utrzymania jego atrakcyjności. Jak wynika z danych historycznych jezioro Wielgie było miejscem niezwykle atrakcyjnym, szczególnie pod względem stanu sanitarnego, co wpływało na jego wysoką różnorodność biologiczną. Stąd, dziedzictwo przyrodnicze jeziora jest niezwykle cenne i możliwe do odtworzenia i zachowania.

3.1.3. Przedsięwzięcie:

Przywrócenie lub zabezpieczenie potencjału produkcyjnego sektora rybactwa lub odtworzenie stanu pierwotnego środowiska zniszczonego w wyniku klęski żywiołowej lub szkód wyrządzonych działalnością chronionych zwierząt, w tym rekultywacja jezior.

Proponowany projekt realizowany był w jeziorze Wielgie, leżącym w obszarze Gminy Dobiegniew. W wyniku wieloletnich niedoborów wody oraz w wyniku prowadzonej przez dziesięciolecia ubiegłego wieku nieracjonalnej gospodarki rybackiej oraz niewłaściwej gospodarki komunalnej, a co najważniejsze w wyniku niekorzystnych zmian klimatu, stan przyrodniczy, sanitarny jeziora Wielgie oraz jego potencjał gospodarczy i turystyczny uległy znacznemu pogorszeniu. Stąd, istnieje bezwzględna potrzeba odrestaurowania jeziora i przywrócenia stanu jak najbardziej zbliżonego do pierwotnego w celu podniesienia jego wartości rybackiej, przyrodniczej i rekreacyjnej, co przełoży się na polepszenie wskaźników ekonomicznych i walorów przyrodniczych gminy. W jeziorze Wielgie dominują zdecydowanie drobne ryby karpiowate, które zjadają filtrujący zooplankton, a konkretnie drobne skorupiaki filtrujące wodę z zakwitów glonów i zawiesiny. W wyniku tego w jeziorze brakuje naturalnych filtratorów wód, przez co ilość zawiesiny i glonów w wodzie utrzymuje się stale na podobnym, relatywnie wysokim poziomie. Pośrednio do takiego stanu przyczynia się również działalność człowieka, szczególnie wędkarzy, którzy odławiają z wody drapieżne gatunki ryb, czyli wyższy poziom troficzny w stosunku do drobnych ryb karpiowatych. Aby móc temu przeciwdziałać, należy ograniczyć liczbę drobnych ryb karpiowatych, poprzez zwiększenie właśnie ryb drapieżnych, które będą zjadały drobne ryby karpiowate. Struktura taka powinna występować w każdym prawidłowo funkcjonującym ekosystemie jeziornym, cechującym się wysoką różnorodnością biologiczną, czego w jeziorze Wielgie brakuje. Jedną z bezpiecznych, nieinwazyjnych metod rekultywacji jezior, jest biomanipulacja liczebnością ryb drapieżnych. Polega ona na zarybianiu jezior zdecydowanie wyższą liczbą ryb drapieżnych, głównie szczupakiem i sandaczem (ich młodocianymi stadiami), niż przewidziane to jest dla zdrowych ekosystemów jeziornych. Celem proponowanego projektu było przywrócenie w jeziorze zdolności samoregulacji procesów biologicznych i fizykochemicznych, które zwiększą możliwości samooczyszczania się wód jeziora. W wyniku zrealizowania celu poprawie ulegną parametry biologiczne jeziora wskazujące na jego potencjał ekologiczny, szczególnie zooplankton, fitoplankton i ichtiofauna. Poprawie ulegną parametry fizykochemiczne jeziora, zmiana przezroczystości wody, stężenia tlenu rozpuszczonego. Ograniczony zostanie zakwit glonów planktonowych i sinic. Zwiększona zostanie różnorodność biologiczna jeziora. Zwiększy się produkcja rybacka, poprzez stworzenie dla ryb większej ilości nisz ekologicznych i warunków do rozrodu i rozwoju. W aspekcie rybackości w jeziorze zwiększy się liczba ryb atrakcyjnych gospodarczo, a zmniejszy się pogłowie drobnych ryb karpiowatych.

Rekultywacja jeziora przy zastosowaniu biomanipulacji jest możliwa do zrealizowania przy uwzględnieniu kilku elementów, które nieodzownie wpisują się w zakres prowadzonych prac, a mianowicie: 1) ciągłe prowadzenie monitoringu; 2) zarybianie.

W ramach monitoringu prowadzone były następujące prace: ocena fizykochemiczna wód, szczególnie stężenie związków biogennych azotu i fosforu, ocena statusu troficznego wód na podstawie warunków fizykochemicznych, ocena jakościowa i ilościowa fitoplanktonu i makrofitów, ocena statusu troficznego wód na podstawie struktury jakościowej i ilościowej fitoplanktonu, ocena jakościowa i ilościowa zooplanktonu, ocena statusu troficznego wód na podstawie struktury jakościowej i ilościowej organizmów mikrobezkręgowych, ocena potencjału ekologicznego jeziora na podstawie struktury jakościowej i ilościowej organizmów makrobezkręgowych, monitoring ichtiofauny, obserwacje terenu badań, analiza zagrożeń zlewniowych jeziora.

W ramach realizacji projektu jednym z zadań było opracowanie i upowszechnianie wyników, co związane jest z promocją projektu. W ramach tego zadania przygotowane zostały broszury informujące o wynikach projektu.